Sider

torsdag den 21. april 2011

ذخایر طلا افغانستان

از جانعلی عمران
رئيس عمومي د افغانستان بانك اخيراً ياد آور شد كه ارز خارجي يا ذخاير ارز خارجي ما به پنج مليارد دالر ارتقا يافته است و اين موضوع يك مساله بسيار بزرگ است و يك دستآورد نهايت خوبي در سالهاي اخير گفته ميشود، زيرا از سال 2002 تمام داراي ما فقط 245 مليون دالر ذخيره ارزي و در حدود 245 مليون دالر سپرده هاي بانكي افغانستان در بانك خارجي به عنوان اعتبار بانكي و حدود 244 مليون دالر ارزش طلاي بانك  كه در بانك هاي خارجي سپرده شده بود. اما امروز خوشبختانه بعد از طي 9 سال ذخاير ارز بانك افغانستان به پنج مليارد دالر ارتقا پيدا كرد.
از جمله پنج مليارد دالر بالاتر از 25 فيصد آن براي اوراق بها دار سرمايه گزاري شده، اوراقي كه درجه مصونيت آن در درجه اول قرار دارد و بيشتر از 47 فيصد پول حفاظت هاي نقد بانك مركزي افغانستان در نزد بانك هاي است كه همه درجه اول اند واز نگاه مصونيت داراي مصونيت بسيار بالا را دارد  همچنان از جمله همين پول پنج مليارد دالر 20 فيصد آن ميزان سپرده هاي پول نقد است.
بايد تذكر داد كه ذخاير طلاي افغانستان در سال 2002 مقدار 244 مليون دالر بود اما امروز ارزش اين طلا به 985 مليون دالر رسيده است چرا كه امروز يك انس طلا تقريباً 1402/5دالر است، در حاليكه در سال 2002 ارزش آن نهايت كمتر بود كه اين مقدار ذخاير پولي افغانستان ميتواند 13 الي 14 ماه واردات افغانستان را تكا فوكند.
آقاي فطرت رشد اقتصادي افغانستان را در مقايسه با سال گذشته بررسي نموده است.
رشد اقتصادي افغانستان در سال روان حدود 2/8 در صد تخمين شده چرا كه امسال زراعت كشور ما نسبت به سال گذشته حاصل و رشد كمتر داشت. روي اين دليل امسال رشد اقتصادي كمتري داشتيم و اين در حالي است كه سال گذشته رشد اقتصادي كشور ما 5/11 در صد بود، اما امسال اين رشد به 20/8 فيصد پاين آمد.
بايد يادآور شد كه تورم در دو سال اخير يعني از پايان سال 2008 الي اوايل سال 2010 پاين بود. در طول سال 2009 فورم در افغانستان حدود 10 الي 8 در صد رسيد، اما در سه ماه اخير تورم تغيير يافت و بخصوص در دو ماه اخير.
اكنون ميزان تورم در مواد سوخت به 3/10 در صد رسيده است و در نرخ مواد غذايي نيز تغييراتي رونما گرديده كه عوامل زيادي در اين عرصه اثر گزار بوده است.
مثلاً: همانطوريكه سطح باران ها در افغانستان كم بود و حاصلات زراعتي كمتري داشتيم به همين قسم گندم و  برنج از قزاغستان  كم بود، همچنان سيلاب هاي كه در پاكستان سرازير شد حاصلات زراعتي ان كشور را از اين بردو توليدات گندم پاكستان نيز در سطع نهايت پاين قرار گرفت كه اين عوامل در ارتقاي قيمت غله جات و توريدات از خارج در افغانستان تاثيرات زيادي وارد ساخت، از جانب ديگر مسدود بودن بنادر پاكستان به خصوص بندر واگه و بنادر هند از مسير پاكستان سبب شد تا وسايط انتقالاتي اموال تجارتي به خصوص مواد سوختي به افغانستان كمتر برسد و عامل بلند رفتن قيمت ها در كشور ما گردد، اما با امضاي توافقنامه ترانزيتي ميان افغانستان و پاكستان امكاناتي وجود دارد كه با وارد شدن اموال تجارتي از جمله مواد سوختي شامل نفت و گاز همچنان غله جات، نرخ هاي مواد پايين تر شود و مشكل مردم از اين ناحيه رفع گردد.
آقاي فطرت كه در محفل امضاي قرارداد همكاري انستيتيوت بانكداري افغانستان صحبت مينمود در بررسي روال رشد اقتصادي و جلوگيري از توزيع در بازار يادآوري كرد كه دافغانستان بانك يا بانك مركزي كشور در جريان هر هفته يك تعداد دالر موجوده خويش را در بازار ليلام نمايد تا از تورم پولي جلوگيري شود و نرخ ها از حالت نوساني بيرون و يك ثبات  در بازار حكمفرما شود.
وي ياد آور شد يكي از مواردي كه امروز مردم افغانستان را نسبت به آينده اطمينان مي دهد رفع و باز دهي و قرضداري هاي افغانستان از كشور هاي جهان از جمله شوروي سابق روسيه امروز است كه بنابر مشوره ها و تاثيرات بر مشكلات ناشي از جنگ در افغانستان از جمله 4/11 مليارد دالر قرضداري افغانستان مبلغ 4/10 مليارد آن كه مربوط به كشور روسيه بود در مذاكراتي كه از طريق كلوپ پاريس با شركت آقاي احدي وزير سابق وزارت ماليه كشور صورت گرفت. اين قرضداري معاف گرديد. هرگاه اسناد فعاليت افغانستان قطعي گردد صرف يكصد مليون قرضداري افغانستان زيادتر نخواهد بود. از جانب ديگر اميد واري هاي موجودات كه سطح عوايد داخلي كشور ما در سالهاي آينده به اندازه نياز كنوني بودجه عادي ارتقا پيدا كند و ديگر نياز كمتري به كشور هاي خارجي پيدا كنيم و مشكل موجوده كشور از نگاه اقتصادي تا اندازه اي مرفوع شود.

صریقه برید نمودن جواری

نوشته میر آقا حسین خیل

16.09.2009 14:09
بریدنگ جواری
در اوایل قرن 20 تخنیک دورگه سازی جواری معرفی گردیده است ، دربین چندین جواری در شرایط خاص بدون فضاء آزاد نسل گیری صورت گرفته است . این یک واقعه مهم در سکتور زراعت وتولیدات زراعتی که تابه امروز از آن استفاده میگیرد .
اعلان تخم های اصلاح شده جواری در سال 1908 برای بار اول گردید وبعداً در سال 1917 طریقه ئی DOUBLE GOSS  معرفی گردید .
وقتیکه دهاقین فوائد این عمل را دیدن آنها کوشش کردند که تخم های خوب را به دست بیاوردند وبدین لحاظ مقدار زیاد تخم ها را برای دورگه سازی پشنهاد کردند ، در اوایل دهاقین کم تونستند که از این تخم ها استفاده نماید وتابه سال 1933 تقریباً 20% ساحه تحت بذر این جواری قرار گرفت .
احسایه ها ی که صورت گرفته در سال 1944 ساحه تحت بذر این نوع در امریکا به 83% رسیده بود .

هدف دورگه سازی
توافق با محیط توانایئ جمع آوری توسط ماشین با کیفیت جواری ، مقاومت در مقابل امراض وحشرات ازجمله اهداف است که در نتیجه ئی اصلاح ودورگه سازی نباتات به میان میاید.
1 – توافق با محیط : عوامل که بالائی توافق محیطی تاثئیر دارد عبارت اند از :
الف- زودرسی: عموماً درمناطق شمال که مرحله نموئی آن کم است پس ورایتی زود رس را به وجود میاورد ودر قسمت ها ی جنوبی ورایتی ها ی دیر رس به کار برده میشود.
ب- حاصل خیزی خاک:   بعضی ورایتی های جواری در خاک های حاصل خیز وبعضی در خاک های کم حاصل خیز خوب نتیجه میدهد. ازاین سبب لازم است که  ورایتی هاازانواع مختلف به دست میاید وقدرت حاصل دهی یکسان را داشته باشد.
ج- مقاومت در مقابل خشکی ودرجه حرارت: کیفیت وحاصل خیزی جواری امکان دارد که با خنکی و درجه حرارت مقاومت کرده نتواند مگر ورایتی های دورگه به این نوع شرایط از خودمقاومت نشان میدهد .
2 – مقاومت در مقابل گل ریزی : این باید هم دروقتی دورگه سازی در نظر گرفته شود ورایتی های جدید باید در مقابل گل ودر مقابل امراض حشرات ازخود مقاومت نشان دهد .
3 – کیفیت :  در مورد کیفیت جواری مسله مهم آن روغن وپروتین آن است وباید در وقت دورگه سازی انواع را به وجود بیاوریم که توسط ماشین حرارت باید دور وپاک کاری گردد .

خصوصیات نباتی جواری
جواری نبات یک مشیمه(monocotylodone) بوده ومربوط فامیل Poaceae ونام علمی آن Zea mays  ونبات یک ساله بوده تقریباً دارای 100 -150 Spp   نوع میباشد که طول ساقه آن 2 – 5 متر میرسد برگی آن به شکل Simple leaves بوده که طول آن 30 – 80 سانتی متر بوده وعرض آن 8- 10 سانتی متر میرسد. گل جواری با گل گندم وجو کاملاً فرق میکند دربته جواری گل مونث ازقسمت مرکزی ساقه وگل مذکر درقسمت فوقانی قرار دارد دارای گرده افتابی ( cross pollination  ) بوده وگرده افشانی توسط حشرات وباد صورت میگیرد.
گل هر جواری دارای چندین میلیون گرده بوده مگر گرده آن تنها 800 – 1000 دانه را القاح کرده میتواند بطور عموم دربته جواری یکدسته تولید میگردد .مگر از پندک های جانبی آن 2 -  8 دسته به وجود آمده میتواند مگر داراری کیفیت عالی نبوده ، دسته های جواری دارای قطارها وردیفها بوده که تعداد دانه های آن به 1000 -4000 میرسد . آله تانیث آن دارای Ovary، style، stigma بوده که دسته های Style  طولی نمو کرده   بنام silk  یاد میگردد که مجموع آن را به نام کاکل یاد میکند که قدرت جذب گرده را داشته میباشد .و تا وقت نمو میکند که گرده به ان برسد و به رسیدن گرده ازرشد باز مانده و رنگ ان از زرد طلایی به قهویی رنگ تبدیل میگردد.
مراحل نموی جواری: مرحله نموئی آن دوقسم بوده که یکی آن به نام مرحله انکشافی ( Vege tative stage ) دیگری آن به نام مرحله تکثری( Raproductive stage ) یاد میگردد .
1- مرحله اول انکشافی:  دراین مرحله ( Coleaptites)  بروی زمین آشکارمیگردد.
2 – مرحله دوم انکشافی: دراین مرحله حلقه های برگ های اولی در شکل نوک دار دیده میشود .
3 – مرحله سوم انکشافی: دراین مرحله شکل  حلقه های بزرگ دومی جواری آشکارمیکردد.
4 – مرحله چهارم انکشافی: دراین مرحله حلقه های دیگر جواری در بته  آشکارمیگردد.
5 – مرحله پنجم انکشافی :  دراین مرحله شاخه گل تشکیل میگردد.وبه شکل درست معلوم میگردد.

مراحل پختگی جواری:
1 – مرحله اول پختگی: در مراحل اول تقریباً 5% مویک های آن برون میاید.
2 -  مرحله دوم Blister stage: در این مرحله دانه جواری خودرا تکمیل کرده وبه شکل روشن دیده میشود ونطفه نیز آشکارمیگردد.
3 – Milk stage : دراین مرحله دانه ها ازمایع سفید رنگ پر میگردد.
4Dend stage : دراین مرحله دانه جواری از مواد سخت نشایسته وی پرگردیده وشکل دندان مانند را به خود میگیرد.
5- Doagh stare : دراین مرحله مایع سفید رنگ به خمیر تبدیل میگردد.
6- Physiological stage : دراین مرحله دربیخ دانه یک  طبقه تشکیل گردیده ورطوبت نسبتی دراین مرحله به 35 % میرسد.
موارد استعمال جواری:  گرچه خاندان سیلوم از نقطه نظر پروتین و دیگر مواد توجه علمآ را بسوی خود جلب کرده، مگر را علاوه اینکه این دانه ها کیفیت خود را حفظ کرده مگر اهمیت روز به روز بیشتر گردیده میرود و بدین لحاظ از جواری برای مقاصد مختلف استفاده میگردد.
جواری در ساختن کیک، کلچه و غیره استفاده میگردد در ساختن کاغذ، الکول نشایسته، شربت از آن کار گرفته می شود که از روغن آن در جاهای مختلف استفاده میگردد.
از ساقه دسته جواری برای تغذیه حیوانات به شکل علوم خشک استفاده میگردد و بحیث مواد سوخت نیز از آن استفاده میگردد.
کشت جواری برای دورگه سازی:
برای دورگه سازی جواری به شکل قطارها با ردیف ها کشت میگردد. و تخم آن در قطارها به فاصله های معین کشت می گردد که فاصله بین قطارها 75cm  میباشد. تعداد بته ها در سطح زمین نیز به شرایط محیطی در یک هکتار زمین 100000_ 25000 میرسد.
مگر بصورت عموم در یک هکتار زمین 50000 بته میباشد، که درین بته ها فاصله 26 cm میباشد. برای بدست آوردن ورایتی های دورگه جواری باید در بین جوانه ها مذکر و مونث یک نسبت معین موجود باشد. از آن قطارهایکه جواری دورگه بدست میاورند در آن صورت چهار قطار جواری مادری( مونث )و دو قطار جواری پدری مذکر کفایت می کند. جواری مذکر باید آن وقت گرده خود را آزاد کند که هر یک  ازکاکل جواری مونث برای القاح آماده باشد وقت کشت آن معلوم باشد یعنی جواری  مذکر وقتی گرده را آزاد کند که جوار مونث آماده گرفتن گرده باشد و همچنان جوار مذکر باید دارای قد بلند باشد بخاطریکه بی تواند که کدره آن به تمام نباتات مونث برسد.ونسبت بین نبات پدری و مادری نسبت8:2 باشد. 
جواری های دورگه چطور به میان می آید؟
اولتر از همه در این قسمت Inbred line بوجود می آید و خالص ساختن آن است یعنی عملیه القاح طوری صورت گیرد که کدره نبات مذکر را بالای آله ثانیت آن بگذارد. مگر طوریکه جواری Pollinations cross است بین 96% الی 78% یکجایکی بالای دیگر القاح میگردد  و لذا باید این عملیه تحت کنترول جدی قرار گیرد یعنی القاح آن به شکل مصنوعی اجرا گردد که باید قبل از برآمدن هر یک از جواری مونث آن باید پوشش گردد. بخاطریکه بعد از رسیدن هر یک مونث القاح بعد از 5-3 روز صورت میگیرد یک روز قبل از گرده باید آله تذکیر توسط یک پوش پوشانیده شود تا در آن گرده جمع گردد و بعدآ از طریق جرح بالای هر یک آن گرده را بگذاریم طریقه ها باید طوری بسته گردد که قدرت انتقال از یک سو به سوی  دیگر داشته باشد و این طریقه خلطه ها یک جوار را توسط جواری دیگر ممانعت می کند که این عملیه القاح را بنام Self pollination یاد میکند از 5-7 سال دوام می کند و در این وقت در هر سال دسته های خوب را انتخاب می کند که بعدآ بته ها یی که ازین اطریق بدست میاید با گذشت زمان بته های که  دارای قدو شته یک سان باشد همین طور نبات Homozygous بدست می آید.
بعد از حاصل دهی هر سال F1+F2_F2-1 قدرت حاصل دهی قد بلند و قدرت برگ های قوی آن کم گردیده که بعد از 7-5 سال به نبات ابتدایی مساوی میگردد.
یعنی هر گاه یک بته 130cm قد و 20cm طول داشته باشد. در مدت 7-5 سال self cross میشود. در اخیر این مدت این بته 65cm قد و 10cm طول خواهد داشت و همچنان برگهایش توانائی قدرت کم خواهد داشت که نبات یاد شده Inbreed گفته میشود. در مرحله دوم توسط همین نبات خالص القاح صورت میگیرد. این اعمال طوری صورت میگیرد که در یک قطار یکنوع و در قطار دومی دو نوع دیگر صورت میگیرد( که دو قطاره نبات ، نبات مادری و یک قطاره نبات پدری گفته میشود.
کدام جواری که در دو قطاره کشت میشود ، آله تذکیر آنها قبل از آنکه گرده تولید نماید از بین میرود، وآن نوع دیگر که در یک قطار کشت شده باشد به حالت خود گذاشته میشود باید تذکر داد که از آنها بته در فاصله 500m جواری دیگر وجود نداشته باشد بخاطر اینکه گرده باید بسیار سبک باشد طوری نباشد که بواسطه باد جواری ذکر شده القاح نکند. کدام تخم که ازین طریقه بدست می آید Hybrid تخم میباشد و بنام Single cross یاد می گردد. و از همین Single cross نبات بدست آمده همراه Inbreed line القاح کنیم و کدام تخم که بدست می آید بنامcross  Three ways یاد می گردد، وآنعده جواری که از دو Single cross بدست می آید بنام Double cross یاد می گردد.
فصل های گذشته در زمین ها و تاثیرات آنها بالای جواری های که تحت تجربه دو رگه سازی قرار شده است
در زراعت معمول است که زمین ها در یک سال دو فصل میدهد، و نسبت به زمین های که در یک سال یک فصل میدهد. از فصل گذشته حاصلات تخم ها در گیاه هرزه تخم های زیاد قبلی بدست آمده است. هرگاه موجودیت بته هرزه در آن زمین های که برای دو رگه انتخاب شده باشد کم باشد پس در ینصورت کدام مشکلات را ایجاد نمی کند. هرگاه بته هزاره زیاد علف باشد. باز امکان دارد که جواری دو رگه همراه مشکلات ورایتی مواجه گردد. پس بخاطر لزوم دید کدام زمین که برای ورایتی دو رگه انتخاب می شود. باید قبل از آن کدام فصل دیگر در آن کشت نشده باشد، تا اینکه دو رگه سازی جواری “Hybridieation” %200 احتمال نداشته باشد تا اینکه فصل دیگری بواسطه القاح بگیرد و تخم اصلاح شده و برای تولید ورایتی دو رگه در اداره (OE-C-D) در سال 1991 پینهاد گردیده بود.
هرگاه تولید ورایتی دو رگه %0،1 زیاد در فصل های گذشته تخم
های گذاشته شده باشد و گرده افشانی در آن صورت بگــــیرد و یا
اینکه بازهم این دو رگه سازی قابل تایید نمی باشد.
قوانین مندل
از قوانین مندل سه قوانین خیلی عمده در راه کارهای دورگه سازی قابل اهمیت است.
1- قانون بازویت:            (Low of Dominance)
2- قانون تفکیک:          (Low of segregation)
3- قانون ترتیب جین      (Low of Independent)

غالب _______  T.T
مغلوب _______   t.t
دورگه _______   T.t
1- قانون بارزیت: وقتیکه یک نبات خالص با داشتن دو خواص مخالف باشد با یکی دیگر ترویج نماییم صرف یک نوع خواص به نسل آینده باقی می ماند.

tt      X     TT
T.t
قد دراز می باشد                                    Hybrid 100%
2- قانون تفکیک: هر گاه یک نسل دورگه را با هم تزویج نماییم خواص جدایی به میان می آید.

1:2:1= Genotype      قد دراز        75%           t       T      T
  1. 3:1 = Phenotype     قد کوتاه      25%               T.t    T.T  t
tt      Tt
3- قانون ترتیب جنین: هر گاه دورگه که دو خواص داشته باشد با هم تزویج نماید الیل ها با خواص مختلف حاصل می شود.

خواص دورگه:
بخاطر اصلاح و بلند بردن حاصل مهمترین روش، روش دورگه ساختن جواری Hybrid است. قبل از اینکه به روش و فایده Hybrid بدانیم بعضی اصطلاحات که مربوط این می شود ذکر می نماییم:
1- Hybrid:- عبارت از نسل روی جواری است که از دو و یا چند نوع خالص بدست می آید، نوع خالص Inbred line و نسبت به نسلیات ابتدایی 30% - 20% زیاد حاصل می دهد.
2- Inbred line: این همان نبات است که در نتیجه Self Pollination بواسطه گرد خویش القاح شده به میان می آید و 5 – 7 سال را در بر می گیرد.
3- Single Cross: از دو القاح    Inbred line بدست می آید
4- Three ways cross: آنکه از یک Inbred line و یک Singel cross بدست می آید.
5- Double: عبارت ازآن Cross است که از دو Single cross بدست می آید.
6- Synthetic: آن جواری است که از چند القاح Inbred line  بدست آمده باشد.

مشخصات ورایتی دورگه      K-S-C 704
قابل یاد آوری است ورایتی نامبرده از امریکا به ایران آورده شده و در ایران نتیجه خوب داده است که از خصوصیات ورایتی نامبرده قرار ذیل یاد آوری می نماییم:
منشآ اصلی ......................... ایالت متحده امریکا (USA)
شجره ............................... .،70 M x 73. B
اسم رقم ............................  704 Single cross
سال انتخاب .......................  1350 ه ش
سال مصرف .....................   1359 ه ش
نوع جواری ......................   دانه غلوفی
بلندی بته .............................30 cm
وزن هزا ر دانه.....................35 gr
رنگ دانه ............................زرد
اندازه تخمریز........................25 kg/h
وقت کشت............................بعد از گذشت فصل بهاری
تراکم.................................6500p/hac
طول عمر پخته شدن...............125-35 روز
همچنان در مقابل مرض سیا قاق مقاوم است و همچنان درمقابل نمک مقاومت کرده می تواند. اندازه مصرف نایتروجن kg/he 400نشان داده شده.
شکل های مروج جواری یا اشکال مروج جواری:
چگونه که تحت عنوان خصوصیات جواری یاد آوری شده که جواری spp 150 شناخته شده است همچنان از چند نوع مروج آن یاد آوری می کنم تعداد که در جمله دورگه سازی مفید تمام می شود بخاطر دورگه سازی جواری خصوصیات ذیل مطالعه شود:
به شکل دندان …………….. Dent corn-1
جواری بلوری ..................... Flint corn-2
جواری آردی ................... Floury corn-3
جواری شیرین....................Sweet corn-4
جواری پله بریان............................ pop-5
جواری پوشی ...................... Pod corn-6

تولید تخم جواری دورگه:
ترتیب نسل گیری جواری یک عملیه است که انواع و قسمت های مختلف جواری انتخاب و بعد درمیان این نسل گیری صورت میگیرد. زمانیکه یک Breeder بصورت کامل مطمین شود که جنس های ذکر شده خالص است بعد با تخم های جواری که یه طریقه فوق بدست آمده با هم یکجا میکند و کم ازکم پنج نسل جدید تولید و دوام می یابد تا اینکه خواص ذیل در آن دیده شود:
1- درقد حاصل و دیگر خصوصیات پیدا کردن قوت "Vigro"
2- Homozygozation یعنی نسل خالص قد بلند و بعضی علامات یکسان بودن آن ها به چشم می خورد.
3- دور نمودن انواع خراب و جین های ناقص یعنی ازیک جنس خالص نمودن یک جین از تمام جین ها نظر به طریقه بالای یک جنس از نباتات با یک نوع از جواری که یک یا چند خواص بخصوص داشته باشد. این ها نخست خالص شده و بعدآ یک جنس دیگر که به طریقه بالا خالص شده باشد هر دوی شان یکجا می شود. آن خاصیت های که از نسل های القاح شده یعنی همان تخم که از آن بدست آمده کشت می گردد که نبات مطلوب دارای مشخصات خوب باشد که آن تحت نظر گرفته می شود و باز برای بار جدید چندین بارکشت می گردد تا که خواص اصلی آن معلوم گردد و دوباره بالای جنس بدست آمده صد در صد اطمینان حاصل شده و بعدآ با جنس دیگر که مراحل فوق را طی نموده باشد Cross می نماییم و تخم که از این طریق بدست می آید بنام Double cross  یاد می شود.
طریقه بدست آوردن Hybrid تخم جواری برای بار اول توسط Shull در سال 1909 میلادی پیشنهاد شد و چرا این طریقه بسیار عمومیت پیدا نکرد؟ زیرا که:
به اندازه کافی Inbredline موجود نبوده که بوسیله ترکیب آنها هایدریت های مناسب بدست آید.
طریقه یاد شده دورگه سازی تخم پر مصرف بوده زیرا که Line های Inbred   ضعیف بوده و تخم تولید شده کم میباشد که در فی واحد زمین تولید تخم دورگه میباشد. و به همین لحاظ  ساحه استفاده از جواری Hybrid محدود بود، تا که در سال 1918 میلادی توسط محترم Jones طریقه Double cross بخاطر تولید تخم جواری دو رگه پیشنهاد شد که درین طریقه دو Single cross یعنی) X (C X D) (A X D
که همرای یک  دیگر تفاوت جنیتیکی داشته باشد.
Cross میشوند، در این طریقه نسبت بین والد مادری (Female) و والد پدری (Male.P) 1:4 باشد. یعنی یک قطار والد پدری با چهار قطار والد مادری برای القاح استعمال میشود، که این ترتیب اندازه تولید تخم در فی واحد زمین زیاد بوده و برای تولید تخم دو رگه جواری تجارتی از آن استفاده بعمل میآید تولید تخم دو رگه و القاح آن کدام عملیه آسان و ساده نبوده که سر یک نبات و تنه نبات دیگر را قطع نمایم بلکه یک تخنیک و میتود خاص است که زحمات یکتعداد دانشمندان بدست آمده است، که در جریان چند سال چند نسل محدود بدست آمده است.
زمانیکه محصول بدست آمده مطابق پلان باشد، به منظور اضافه نمودن آن عملی میشود، پروگرام های تولید تخم دو رگه در فارم های دولتی و یا در کمپنی های بزرگ صورت میگیرد. برای اینکه کمپمی های کوچک و فارمهای شخصی آنقدر قدرت مالی ندارند که پروسه فوق را برای چند سال به پیش ببرد و از آن تخم حاصل نماید.
زمانیکه تولید بلند برود و تصدیق نامه ها (Certification) توضیع میشود و تخم متذکره در فارم ها مورد استفاده دهقان قرار میگیرد.
اهمیت تخم جواری دو رگه
علمای وراثت و نسل گیری از زمانه های بسیار قدیم به این سو در مورد اصلاح تخم و گیاه ها تحقیق کردند و در نتیجه کوشش تخمهای بدست آمده که نه تنها حاصل بلند دارد بلکه در مقابل شرایط نا مساعد محیطی هم مقاومت کرده میتواند. جواری هم د رپهلوی دیگر نباتات یکمقدار زیاد مواد غذائی حیوانات و نباتات را تهیه می نماید، ودر جهان شهرت و استعمال آن روز به روز افزایش می یابد. همچنان در رشد اقتصاد یک کشور رول با اهمیت دارد، از همین لحاظ علمای نسل گیری از زمان های بسیار قدیم در مورد اصلاح این تخم ها توجه خود را مبذول داشته و تا به حال دوام دارد و در نتیجه کوشش و زحمات علما  وراثتی اصلاح شده که دارای خصوصیات فزیکی و جنیتیکی مخصوص می باشد. قدرت توان حاصل دهی بلند در تخم اصلاح شده جواری نسبت به تخم محلی قدرت حاصل دهی بلند دارد، امکان دارد که این حاصل دهی بلند از 150- 10 و یا زیاد تر ازین هم باشد.
توافق وسیع در تخمهای اصلاح شده جواری نسبت به تخمهای محلی در موقعیت های مختلف خاک های مختلف و همراه شرایط متفاوت توافق Wideadaption دارد.
قدرت پخته شدن مناسب با در نطر گرفتن شرایط اقلیمی مناسب تخمهای اصلاح شده در وقت مناسب به پخته شدن و رسیدن و توان Matuxation را دارد. مقاومت در مقابل حشرات و امراض که در نتیجه کشت تخمهای اصلاح شده این طور نبات جواری بوجود می آید. که نسبت به جواری محلی در مقابل امراض (Diseases) و حشرات Incect مقاومت دارد استفاده موثر از کود کیمیاوی و آب از تخم های اصلاح شده جواری نبات قوی بوجود می آید از آب و کود کیمیاوی استفاده خوب کرده میتواند تخم اصلاح شده جواری دارای ارزش غذائی بلند Highnutritional Value میباشد.
تخم ا صلاح شده جواری توانائی خوب جوانه زدن “Generation” را دارد، تخم اصلاح شده جواری خاصیت فزیکی “Physical Purity” در تخم اصلاح شده جواری از لحاظ شکلی هایدرنگ تمام شان یکسان است. بطور اوسط .
فیصدی مواد در تخم جواری
فیصدی مواد در دانه جواری قرار ذیل است:
آب: %15 13
نشایسته: %61
کرو فایبر: %213
پروتین:  %10
قند %1،4
روغن: %6
کاربو هایدریت و مواد دیگر: %94

نگهداری تخم جواری
ازینکه نگهداری تخم جواری نظر به تخمهای نباتات دیگر مشکل می باشد علت آن در وقت مقدار رطوبت آن است. تخمهای که دارای رطوبت زیاد باشند به همان اندازه تحت حمله امراض وحشرات میآید تأثیر یخزدگی در صورت است که اندازه رطوبت %14 یا کمتر از %14 باشد.اما جواری در وقت درو کردن از %40-20 رطوبت کافی دارد. اگر خشک نشود همین پروسه رطوبت دوام داده میشود و قابلیت زنده ماندن تخم هم کم میشود، در صورتیکه %40-20 رطوبت داشته باشد و اگر درجه حرارت به منفی 4درجه حرارت برسد جین با نطفه متضرر میشود. آن تخم های که %60-40 رطوبت داشته باشد اکثرا بواسطه پوپنک از بین میرود.
هدف از ذخیره کردن تخم نگهداشتن آن از یک فصل تا به فصل دیگر به شکل درست آن است و با برابر نمودن شرایط مناسب فزیالوژی تخم جنسیت آن حفاظت میشود. عوامل که در گدام  بالای تخم جواری تأثیر دارد عبارت اند از:
1-  لنده بل Humidity
2-  درجه حرارت Temporature
3-  هوا Air
4-  امراض و حشرات Diseases and Incicts
کنترول رطوبت:
جواری و تخم های چواری مواد نشایستوی دارد، همچنان خاصیت بیشتر آب جذبان یا “Hygroscopuc”  داشته، وقتیکه در تماس با هوای آزاد قرار گیرند به مقدار زیاد رطوبت را جذب مینماید که در نتیجه قابلیت زنده ماندن تخم کم میگردد. در صورتیکه رطوبت نسبتی گرام Ralatiue humielityl از %60 در صد زیاد میشود، پس درینصورت باید به میظور کم شدن رطوبت تدابیر جدی اتخاذ گردد.

کنترول حرارت:
تخم جواری نیز مانند سائر تخم ها برای جوانه زدن یک سرحد حرارت بلند و پاین دارد. در صورت ازدیاد درجه حرارت در گدام عاملین امراض افزایش میآبد، بناٌ باید حرارت گرام پاین از 21cº کنترول و نگهداری شود.
کنترول امراض و حشرات:
تخم های  جواری بصورت عموم تمام تخمها در گدام بوسیله مگس ها و موجودات کوچک سوراخ کننده متضرر میشوند. غرض داخل نمودن تخم پاک عاری از امراض و حشرات در گدام باید قبل از ذخیره شدن تخمها ذریعه ادویه کیمیاوی مانند Malathion o,1%  دواپاشی شده و یا هم فرش و دیوار های گرام بواسطه دواهای مانند Malathion  و یا Furadon سم پاشی گردد.
نتیجه گیری
برای اینکه در جهان کثرت نفوس روز به روز روبه افزایش است و به قدر کافی مواد غذائی داشته باشد که باید از فی در صد زمین محصول خوب و با کیفیت عالی زراعتی بدست آورد.
قسمی میتوان به هدف بالا دست یافت که در هنگام زرع با در نظر گرفتن شرایط محیطی و اقلیمی از تخم های عالی اصلاح شده زراعتی مخصوصاٌ تخمهای دو رگه شده استفاده بعمل آید.
ازینکه تخم اساس و بنیاد تولید زراعتی را احتوا می کند، شرط حتمی است که باید در مورد اعضای متشکله جوانه، شرایط، مراحل استراحت و دیگر خواص معلومات کافی برای هر فرد فنی و مسلکی ضروری  شمرده میشود و همچنان برای افراد فنی و مسلکی ضروری است که در باره خواص ارثی و جنیتیکی آشنائی کامل داشته باشد.
برای اینکه شکل جنیتیکی بدست آوردن تخم های اصلاح شده با خواص جنیتیکی و ارثی نبات رابطه دارد. بطور جنیتیکی بته  تخم اصلاح شده نه اینکه تولید بلند و با کیفیت داردبلکه در مقابل بعضی شرایط نامناسب مقاومت کرده میتواند و از مواد غذایی ،مواد کیمیایی و کود خاک استفاده کرده میتواند به سلسله این تخم ها اصلاح شده یکی  هم تخم دو رگه جواری است که در پهلوی تولید بلند و باکیفیت دارای تولید خوب میباشد. همچنان در مقابل امراض و حشرات مقاومت قابل ملاحظه دارد.
برای تولید تخم دو رگه جواری دانشمندان در اعتماد افراد مسلکی طریقه های مختلفی را در نظر گرفته است که مهمترین آن قرار ذیل است:
1-              Double cross
2-          Three way cross
3-           Single cross
طریقه Double cross نسبت به دیگر طریقه ها در تولید تخم دو رگه بسیار مروج است.
بواسطه این طریقه جواری هایبرید بدست آمده که قدرت تولیدی زیاد دارد و به همین علت ا ست که از طریقه مذکور شکل تجارتی در تولید جواری دو رگه استفاده زیاد صورت میگیرد.
چونکه تخم دورگه از اهمیت خاص برخوردار است وبه همان اندازه برای بالای شکلی سالم نگهداری آن حایز اهمیت است برای اینکه تخم به شکل سالم نگهداشته شود وبرای زنده نگهداشتن توانائی جوانه آن به صورت نادرست کشت نشود از ذخیره کردن اندازه رطوبت وخشکی جای به اندازه کافی پائین بیاید.
وهمن طور بادواهای کیماوی ضد امراض وحشرات معامله  گردد تا تخم از حملات امراض و حشرات در امان باشد. بعد ازین به شکل درست  خشک  شود و تخم در جای ذخیره شود که دارای درجه حرارت هوا رطوبت مناسب باشد و عاری از حشرات و امراض باشد. 
سفارشات
1-  ینکه در کشور عزیز ما افغانستان جواری به اندازه زیاد زرع می گردد وبرا ی فصول جواری محیط های مناسب با شرایط اقلیمی مناسب وجود دارد و کوشش باید شود به عوض تخم های محلی شرایط محیطی و اقلیمی را در نظر گرفته و تخم اصلاح شده دو رگه شود تا از فی واحد زمین حاصلات خوب بدست آید.
2-  اینکه تخم دو رگه از خاک، آب مواد غذایی و کود کیمیاوی حاصل خوب بدست میدهد. باید در هنگام زرع تخم دو رگه به قلت این مواد روبرو نشود.
3-  برای زرع تخم دو رگه جواری همان ورایتی باید انتخاب شود که با شرایط اقلیمی آن محیط توافق داشته باشد.
4-  اینکه جواری بواسطه..... مناسب و ریگی به آسانی القاح می گردد که در نتیحه دو خواص جنیتیکی تغیر قابل ملاحظه بمیان می آید. ولی ضروری است که هر سال برای زرع تخم جدید دو رگه جواری انتخاب شود که این تخم انتخاب شده از مرجع قابل اطمینان بدست آمده باشد.
5-  اگر تخم دو رگه جواری در محلی تکثیر یشود باید باتمام امکانات ازانتقال گرده بیگانه جلوگری شود تا اینکه در خواص جنتیکی تخم تغیر به میان نه اید.
6-  اگر تخم اصلاح شده جواری در بازار بدست میآید باید حاوی معلومات ذیل باشد:
نام ورایتی
ساحه تولید
سال تولید
فیصدی جوانه زدن
اسم منبع تولید کننده 
مأخذ
1-   شیونی، خادم علی احمد- جواری – نشریه ریاست عمومی تبلیغ و آموزش زراعتی وزارت مالداری و مواد غذایی،سال 1381، ص 15-45
2-   میر هادی محمد جواد- ذرت- سازمان تحقیقاتی وآموزشی وزارت جهاد کشاورزی ایران، سال 1380، ص 35 -29
3-   محمد امین آریوبی- کرنه میاشتنی علمی مسلکی خپرونه ، ارگان نشراتی وزارت زراعت، مالداری و مواد غذایی، شماره 18 دلو- حوت 1383، ص 12-11
4-   شیرزی فرید احمد – لکچر نوت مضمون جنیتیک صنف سوم سمستر دوم، سال 1384
5-   ارشد محصل محمد حسن،( زراعتی تخم ) بذر زراعتی، سال 1371، ص119- 117 ، پوهنتون مشهد

بنیاد اقتصاد زراعتی

از اجمل اتل

مقدمه
محدود بودن منابع و نا محدود بودن خواهشات انسان های روی زمین پدیده های متضاد و واقعیت های انکار ناپذیر اند که تما تصامیم اقتصادی انسان ها را تحت تأثیر خود قرار میدهد از یک طرف سطح توقعات انسان ها به اشیاء و خدمات در نتیجه افزایش نفوس و تغیر در ذوق مردم رو به افزایش بوده و از طرف دیگر منابع مادی ، تخنیکی ، مالی و بشری برای رفع اشیاء نیازمندی ها محدود میباشد. بنا بر آن علم اقتصاد بوجود آمد تا به وسیله آن عوامل و منابع تمویل بصورت مطلوب و مناسب ترتیب و اختصاص یابد بنا بر این ترتیب امکان اقناع حد اکثر نیازمندی های جامعه میسر گردد.
تعریف علم اقتصاد :
علم اقتصاد علمیست که از اقتصاد و ترکیب مطلوب مناسب و مؤثر عوامل تولید جهت تولید حد اکثر نعمات مادی مورد نیاز جامعه و همچنان از توضیع این نعمات در بین مردم بحث میکند. علم اقتصاد شامل بخش های ذیل میباشد:
1-     اقتصاد منابع تولید( عوامل تولید).
2-     اقتصاد تولید.
3-     اقتصاد تنظیم عملیه تولید.
4-     توضیع تولید( مارکتنگ).
5-     تمویل سرمایه گذاری.

منابع تولید:
منابع تولید عوامل است که از بخش های مختلف اقتصادملی فراهم گردیده و در پروسه تولید قسماً و یا کاملاً به مصرف میرسد. منابع تولید عبارت اند از :
زمین:
زمین عمده ترین عوامل تولید بشمار میآید. از جمله ثروت های عمده خدا داد ملی یک کشور است. زمین از شرایط اولی عملیه تولید بحساب میآید و بدون آن دوام و هستی جامعه به روی زمین دشوار است. در سکتور صنعت زمین محل جای گیر کار خانه های صنعتی بوده کار و یا عمده ترین وسیله تولید بشمار میآید. زمین وقتی منحیث موضوع کار عمل میکند که انسان یا وسایل کار قسمت فوقانی آنرا به منظور پیشبرد و تولیدات زراعتی مورد استفاده قرار میدهد. مثلاً از طریق قلبه کردن خاک انسان خصوصیات  مخانیکی ، فزیکی و کیمیاوی خاک را مورد استفاده نباتات قرار میدهد. که به این مفهوم زمین منحیث موضوع کار عمل میکند. چون زمین یک شرط اساسی و لازم تولید است بنابر این زمین به این مفهوم عامل تولید عرض اندام میکند.

فرق زمین از سائیر عوامل تولید:
1-     سایر عوامل تولید محصول کار قبلی انسان است ، اما زمین تحفه خدا داد است و دیگر عوامل تکامل طبیعی و تدریجی بسیار قرن هاست ، زمین به وسیله انسان تولید نشده و باز هم تولید نمیشود.
2-     زمین قابل تغیر و تعویض نیست بدون زمین  عملیه تولید زراعتی ممکن نیست.
3-     زمین از نظر جایگیری محدود است ساحه اولی زمین قابل افزایش نیست.
4-     کیفیت زمین متجانس نیست.
5-     در صورت استفاده درست و مناسب کیفیت آن بهتر شده میرود.

حاصل خیزی خاک
توانائی خاک جهت تأمین ضروریات نبات به آب مواد معدنی ( مواد غذائی ) در طول مدت زمان رشد و نموی آن میباشد. حاصل خیزی زمین سه قسم است.
1-     حاصل خیزی طبیعی خاک.
2-     خاصل خیزی مصنوعی خاک.
3-     حاصل خیزی اقتصادی خاک.

1-     حاصل خیزی طبیعی خاک :- عبارت از محصول دوره طولانی پروسه تشکیل خاک است. بدین معنی که در جریان سال های متمادی بشکل طبیعی بمیان میآید.
2-     خاصل خیزی مصنوعی خاک :- در نتیجه مداخله انسان بالای زمین از طریق بلند بردن سکتور زراعت و سرمایه گذاری در جهت اصلاح و بهبود و کیفیت زمین به وجود میاید.
3-     حاصل خیزی قتصادی خاک :- در نتیجه آمیزش حاصل خیزی طبیعی و مصنوعی خاک به وجود میآید. حاصل خیزی اقتصادی خاک کیفیت زمین را منحیث عامل تولید زراعتی مشخص میسازد.

شاخس های حاصل خیزی خاک
حاصل دهی زمین:- مقدار حاصلی که از فی جریب یا فی هکتار زمین بدست می آید و یا مقدار تولید مجموعی ویا عاید  حاصلی که در مقابل فی واحد مصرف از یک هکتار زمین بدست می آید نشان دهنده قدرت حاصل خیزی خاک و یا کیفیت زمین مهحیث وسیله تولید میباشد.

تعریف منابع تولید:
هر علمی که در پروسه تولید بکار گرفته میشود منابع یا عامل تولید نامیده میشود. مهمترین آنها در فعالیت های کشاورزی عبارت اند از:
1-     زمین یا سطح زیر کشت.
2-     نیروی کار ( نیروی کارگر).
3-     سرمایه در اشکال مختلف و به وژه ماشینات زراعتی مثل تراکتور کامپاین و غیره...
4-     آب
5-     تخم بذری
6-     کود کیمیاوی
7-     ادویه جات کیمیاوی و غیره
قابل تذکر است که نور خرشید نیز به عنوان یکی از ضروری ترین عوامل تولید اند که در تمام تولیدات و محصولات زراعتی مورد نیاز است.
بطور کلی میتوان منابع تولید را بدسته های ذیل تقسیم کرد:
الف :- منابع ثابت و منابع متغیر.
ب:- منابع قابل ذخیره و منابع غیر قابل ذخیره.
الف:
عوامل تولید ثابت :- آن دسته از منابع تولید که مقدار بکار گرفته شده از آنها بستگی به حجم تولید ندارد به عباره دیگر در طول پروسه تولید بدون تغیر باقی میماند به عوامل تولید ثابت معروف اند. از جمله این منابع میتوان به زمین های زراعتی و ساختمان های احداث شده جهت پرورش حیوانات اشاره نمود. قابل تذکر است که بعضی از عوامل تولید مثل زمین بطور طبیعی ثابت اند و برخی دیگر بدیل آن که در جریان تولید یک محصول خاص بدون تغیر باقی می ماند به عنوان عوامل ثابت در نظر گرفته میشود برای مثال زراعتی که دارای قطعه زمین به وسعت یک هکتار است بحالت ثابت باقی میماند.
عوامل تولید متغیر برخلاف عوامل تولید ثابت دسته از منابع تولید وجود دارد که باسطح تولید رابطه مستقیم دارد و به عباره دیگر در جریان تولید مرتباً تغیر مینماید. به عنوان مثال در طول یک فصل محصول مقدار بیشتر از منابع تولید مثل کود ، تخم بذری و نیروی کاربه کار گرفته میشود همان طوریکه گفته شد در بلند مدت کلیه منابع تولید بصورت متغیر در میاید. مثلاً بذر در جریان تولید محصولات زراعتی به این خاطر متغیر است که اگر یک کیلوگرام از آن در قطعه زمین مصرف شود مقدار معینی محصول تولید میشود. اگر مقدار آن به پنج کیلوگرام افزایش یابد به همان اندازه میزان سطح تولید نیز افزایش میابد.
ب – منابع قابل ذخیره:
بعضی از عوامل تولید این خصوصیات را دارند که میتوان تمام یا قسمت از آن را برای صل های بعدی ذخیره و انبار کرد. به عباره دیگر در صورتی که بدیل قسمت از آنها در حال حاضرمورد نیاز نباشد میتوان برای دوره های بعدی نگهداری نمود بدون آن که خدمات حاصل از آنها با مصرف نکردن تمام و قسمت از آنها در زمان فعلی از دست برود . به عنوان مثال: کود کیمیاوی و ادویه جات را نام برد. در حقیقت اگر قسمت از آنها را در فصل فعلی بذر نمود و مورد نیاز استعمال نمود. به راحتی میتوان بقیه را برای استعما بعدی ذخیره نمود ....................

منابع غیر قابل ذخیره:
منابع غیر قابل ذخیره برخلاف آن منابع             برخی از عوامل تولید این وژه گی را دارد که اگر به موقع و در زمان حال آنها استفاده نگردد خدمات حاصل از آنها قابل ذخیره شدن برای دوره های بعدی نخواهد برد. در واقع اگر تمام یا قسمت از این قبیل عوامل تولید در یک دوره معین بدون استفاده نگهداری گردد. ارزش تولید که میتوانست از آن بدست آید تلف میگردد. برای مثال یک ساختمان و غیره

طبقه بندی زمین از نگاه ساحه استفاده بری:
به طبقه بندی ذیل تقسیم میگردد:
1-     زمین های زراعتی.
2-     زمین های ساحه استقامت .
3-     زمین های تحت استفاده سکتور صنعت.
4-     زمین های جنگلی.
5-     زمین های تحت آب.
6-     زمین های ذخیره دولتی.

شکل دیگر طبقه بندی زمین از نگاه ساحه استفاده بری عبارت اند از:
1-     زمین های مزروعی.
2-     زمین های تحت غرس درختان چندین ساله.
3-     زمین های تحت علفچرها.
4-     زمین های جنگلی.
5-     زمین های تحت آب.

منابع زمین و شکل استفاده بری آن در افغانستان:

از اجمل اتل
از مجموعه 65200000 هکتار مساحت مجموعی افغانستان 11.96 فیصد آن مساعد به کشت بوده که از آن جمله سالانه 50 فیصد ان مورد استفاده قرار میگیرد.
بطور مثال در جدول ذیل مشاهده نمائید که انعکاس دهنده فیصدی ساحه کشت تعضی از نباتات ذیل را نشان میدهد.
  
شماره
منابع
ساحه به هزار هکتار
وزن نسبی به فیصد
1
ساحه کشت نباتات مزروعی
7800
11.96
2
علفچرها
38000
58.28
3
تحت جنگل
1900
2.91
4
ساحه باقی مانده بدون کشت
17500
26.85
5
مجموعه
65200
100

در سال 1357 در کشور ما عملاً 3.9 ملیون هکتار زمین تحت کشت قرار داشت که از آن جمله 2.6 ملیون هکتار آن آبی و 1.3 ملیون هکتار آن للمی بود 140 هزار هکتار زمین تحت غرس درختان مثمر 0.6 ملیون هکتار آن شدکار بود بنا برآن ساحه مجوعی زمین های تحت استفاده در سال 1357 به 4.5 ملیون هکتار بالغ گردیده بود که این رقم در شرایط فعلی به مراتب کمتر و کمتر شده است زیرا تحولات سال های گذشته در افغانستان سطح استفاده بری از زمین را منحیث وسیله تولید کاهش داده است بنا برآن احیای محدد سکتور زراعت از طریق اسکان مجدد نفوس مهاجرین عودت کننده و احیای شبکه های آبیاری پاک سازی زمین های زراعتی از ماین ها و سرمایه گذاری فعال در جهت تأمین نیازمندی های تولیدی دهقانان پلیسی های مناسب زراعتی و دادن حق اولیت به احیاء و انکشاف زراعت و روستا ها از جمله شرایط لازم و غیر قابل احیای ظرفیت تولید زراعتی و افزایش حاصلات زراعتی میباشد.

قدرت حیاتی یا قدرت زنده ماندن تخم ها:

قدرت حیاتی یاقدرت زنده ماندن تخم ها یک خاصیت ذاتی آنها است درشرایط مساعد دریک زمان معین بتواند جوانه زده یک نبات سالم وپرحاصل را بارآورد.مثلآ دومقدارتخم باخواص جنیتکی مشابه درشرایط معین مزرعه زرع گردد مدت جوانه زدن ومحصول حاصله آنها ازهمدیگر متفاوت میباشد واین اختلاف به قدرت فعالیت های حیاتی تخم ها بستگی دارند.
سالهای متمادی باین طرف درمورد تعین حداکثرتعداد دانه درفی واحد زمین تحقیقات جریان دارد تا ازین طریق بتوانیم حداوسط دانه های قابل جوانه زدن را درفی واحد زمین تعین نمایم چراکه دانه ها دریک مزرعه دریک وقت معین جوانه نمیزنند. دریک کتله تخم (
Seed lot ) همیشه قسمت ازدانه های ضعیف جوانه نمی زنند ودانه های سالم هم رشد ضعیف خواهند داشت دانه های ضعیف دریک کرد زیاد باشد به همان اندازه با اشغال جای ومصرف موادغذایی باعث پائین آمدن حاصل میشود. آزمایش ها نشان داده است.تخمهائیکه قدرت حیاتی ضعیف دارند یکنواخت رشد نکرده ویکنواخت پخته نمیشوند. بدین ترتیب باعث کاهش حاصل
میشوند، درشرایط امروزی وپیشرفت تخنیک زراعت به موضوع تعداد نباتات درفی واحد زمین وپخته شدن یکنواخت وهمزمان شان اهمیت زیاد قایل هستند خصوصآ درمورد سبزی ها مانند کرم ، کاهو وگلپی فقط حتی الامکان دریک روز پخته شده وعرضه گردد. بازهم مقدارمحصول فی واحد زمین بستگی به شرایط نمو ( آب ، مواد غذایی ، اکسیجن ،حرارت ، نوروغیره ) قدرت حیاتی وخواص جنتیکی تخم هادارد.
علل کاهش فعالیتهای حیاتی تخم ها:
فعالیتهای حیاتی تخم ها زیادترتوسط وقت درو، زود خشک کردن ومراحل برداشت وغیره متآثرمیگردد مثلآ: دردانه های خام یا نارس ساختن محرک ها وهارمونهای نباتی لازم به پایۀ اکمال نرسیده باعث ضعیف شدن قدرت حیاتی آنها میگردد این حا لت ازاثرنا قص وکم ذخیره شدن مواد درحجرات ودرقسمت های حجرات ناشی میشود.ودربرداشت ناوقت ویا دیرتراز موعد معین درآب وهوای مرطوب وبارانی دراثرفعالیت های انزایمی بدون دلخواه دانه ها بروی خوشه شروع به جوانه زدن میکند. علاوه برآن گرم شدن تخم مرطوب بعدازبرداشت یعنی Heating ویا خشک کردن فوری وسریع تخم های مرطوب باعث میشود هارمونهای نباتی وانزایم ها ودیگراجزای حجرات صدمه دیده وازبین برود وهم درهوای سرد دنه های نا رسیده با رطوبت بیشتر بعداز برداشت باعث قطع فوری فعالیت های بیوشیمی میگردد درین رابطه هرقدررطوبت تخم بیشترباشد به درجه حرارت بلند وهم به درجه حرارت پائین ترازحد معینه حساس ترمیباشد. برعلاوه درجه حرارت عوامل میخانیکی مانند وسایل جمع آوری وبرداشت ووسایل پروسس نیز میتواند به تخم صدمه رساند تشخیص آن مشکل است. امراض بکتریایی وقارچی درزمان خشک کردن وذخیره کردن به خصوص تخم های مرطوب که فیصدی رطوبت شان بلند باشد درحرارت بلند تراز 10 درجه سانتی گرد به دانه های زخمی  خسارات زیادی وارد میکند درصورت ذخیره کردن نامناسب یا نادرست هرقدر تخم کهنه ترشده برود قدرت حیاتی آنها کمترشده میرود. درجه حرارت بلند رطوبت بیشتری گدام ویا ذخیره خانه ها نیزباعث شدت میتابولیزم دانه درحا ل استراحت گردیده درنتیجه عمر تخم را پیرترساخته زود ترکهنه میگردد.تمام تخم هائیکه دراثر عوامل متذکره قدرت حیاتی خودرا ازدست داده اند اگردرمزرعه کشت گردد یا به قابل به جوانه زدن نمی باشد ویا گرجوانه هم بزنند نبات سالم را بوجود آورده نمیتوانند.
اهمیت قدرت حیاتی ازلحاظ جوانه زدن درمزرعه ونیزاثرآن برروی حاصل درنظر متخصیصن دردنیا اهمیت داشته ولی تا به حال روش جهت تعین قدرت حیاتی درانواع مختلف تخم ها پیدا نشده است فقط به طور استثنایی روش بالای دانه جواری روی دست است که درین رابطه با تکرارنمونه های بیشترمیتوانند قدرت حیاتی رادردانه جواری تعین نمایند.واین هم تنها آزمایش یا تحقیقات اثرسروی بالای دانه جواری است .
دراین آزمایش دانه های آن ابتدابرای مدت یک هفته یعنی 7روزبه درجه حرارت 6
C° وبعداﱟبرای 7روزبدرجه حرارت25C جهت جوانه زدن قرارمی دهند. همین قراردادن تخم جواری برای 7روزدر6C°  درین دانه های گرما پسند جواری ایجاد مشکل می کند.ازطریق تحمل همین سختی با تحمل سردی میتوان قدرت  حیاتی تخم جواری راتعین نمود.این آمازیش اثرسرما میتواندامتحان خوبی برای جوانه زدن درمزرعه دردرجه حرارت مناسب باشد.سرعت جوانه زدن :
هرقدرهمزمان یکنواخت سرعت جوانه زدن دریک کتله تخم بیشترباشد.به همنان اندازه قدرت حیاتی آنها بیشتر می باشد .تعین حدرشد کامل یک نبات بشکل طبعیی درمزرعه ویابشکل غیرطبعیی درلابراتواربطورقاطع بسیارمشکل است بناً هنوزازطریق سرعت جوانه زدن نتوانسنه اند قدرت حیاتی تخم ها را تعین نمایند.ازنقطه نظربوتانی معمولآ سرعت جوانه زدن رابعدازقدرت جوانه زدن تعین مینمایند.یعنی دانه های قدرت جوانه زدن اندریشچه آن بطورواضع پوست تخم راپاره کرده نمایان میگردداین حالت مطمین ترازتعین مراحل مختلف اند نبات است ازنقطه نظربوتانی سرعت جذب آب دانه وعکس العمل های فعالیت های بیوشیمائی ونیزبکاررفتن آنها درجوانه زدن امتحان میگردد.زمانیکه
Radicleپوست دانه را پاره کرده به اندازه 4-10mm برشد تقسیمات حجروی جهت رشد وطویل شدن اعضای نبات انجام می یابدوساختن پروتین نیزدرمحورجنین آغازمی یابد.درین روش مستقیماً فعالیت بیوشیمائی خود جنین ومحورجنین اندازگیری می شود وهم سرعت جوانه زدن هرروزشارمیگردد.نمایان گرقوه نامیه می باشد.
درسال 1977
Carer پیداکرده است ظاهرشدن اولین برگچه درگندم معیارخوبی برای تعین قدرت حیاتی تخم بوده است.آزمایش ماده خشک تخم ها:
یکی ازمعیارهای بیولوژیکی قدرت حیاتی تخم ها ماده خشک تخم ها است دراین صورت هرقدرتعاملات کیمیاوی درجریان جوانه زدن جهت گرفتن موادغذای دراعضای ذخیره کننده مواد غذای (اندوسپرم ومشیمه ها)تا ساخته شدن مجدد
Synthes های جدید جهت ساخت مواد درمحورجنین بیشترباشد بهمان اندازه ساخت موادخشک دریک زمان معین درتخم ها بیشترخواهد بود.اکثراً ماده خشک درتخم ها درنباتاتی که بطورطبعیی رشد کرده باشد وفیصدی جوانه زدن آن معلوم باشد تعین می کنند.ولی درین جا شرایط جوانه زدن تقش مهمی را ایفا می کند.آزمایش کهنگی تخم ها :
درحقیقت هردانه پیرگرددبهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترمیگردد این عامل درآزمایش تعین سن بکارگرفته شود برای مثال هرگاه تخمی که دریک زمان معین
  (2 -23)روز درصدفیصدرطوبت نسبتی هوا در40C° قرارداده شود کهنگی آن بهمان اندازه بلند می رود که همین تخم برای مدت یکسال درگدام تحت شرایط مناسب نگهداری شده باشد قدرت حیاتی را هم درحالت عادی وهم درتحت شرایط کهنگی مصنوعی تعین نمود. دراین جا هرچه تفاوت این دوحالت بیشترباشدبهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترخواهد بود.روش کهنه کردن مصنوعی به نسبت یکنواخت بودن حالات تخم ها دربالابردن سن آن هنوز به نتیجه آخری خودنرسیده است.آزمایش هدایت برقی:
جهت بدست آوردن وفهمیدن قدرت حیاتی تخم ها ازطریق آزمایش های قابلیت هدایت برقی تخم برای دانه های خورد خاندان لیگیوم ودیگرانواع تخم ها معیارهای بدست آمده است هرگاه تخم ها برای مدت معین درآب مقطرقرارگیرددرتخم های زخمی
  شده.مقدارنمک های منحل درآب وامینواسید ها ازهمین حجرات زخمی بیرون می آیند باعث هدایت جریان برقی درمحلول میگردندهمین جریان برقی را به اسانی وبسرعت میتوان ذریعه condectometer ها تعین نمود. درین ازمایش هرقدرجریان برق بیشترباشد بهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترمیباشد ، بخاطریکه زیادترتخم ها امکان زخمی شدن شان وجود دارد دراین رابطه ازاین تخم های تحت آزمایش قلت بعضی از هارمون های نباتی وانزایم ها به مشاهده رسیده یا آنها از بین رفته اند ویا امکان دارد در هنگام جوانه زدن همین ها رمون ها ساخته نشده باشد .
آزمایشTetrazolium 
از محاسباتی که درآزمایش تترازولیم بدست آمده است قدرت حیاتی تخم را
  میتوان تعین نمود بدین معنی که تمام حجرات جنین دارای فعالیت ها Hytrogenase باشند هم چنین با ماده تترازولیم برنگ سرخ یا قرمز درخواهد آمد وقدرحیاتی تخم ها زیاد خواهد بود مگر کوشش شود فعالیت Dehydrogenase  دردانه دراثر حرارت پایین از بین نرود بهمین علت است آزمایش تعین قدرت حیاتی و قدرت جوانه زدن تخم ها از طریق روش تترازولیم زیاد قابل اطمینان نمی باشد.
دانشمندان زیادی تعین قدرت حیاتی تخم را اندازه گیری فعالیت های انزایم های مختلف ویا فعالیت های ترکیبی و
Synthes محورجنین انجام داده اندتا به حال برای تعین قدرت حیاتی روش کامل دیده نشده است .احتما لاً میتوان متذکرشد تا به حال غیرازآزمایش سرما برای دانه های جواری برای تعین قدرت حیاتی وخواص کیفی آن آزمایش دیگری انجام شده است .
جوانه زدن درمزرعه :
جوانه زدن خوب ویک نواخت درمزرعه یکی ازعوامل ازدیاد حاصلات درفی واحد زمین بوده وابسته به قدرت حیاتی تخم ها است جوانه زدن درمزرعه نشان میدهد که دریک کتله تخم چند فیصد تخم خالص وجود دارد وچند فیصدآن درمزرعه جوانه میزنند که یک نبات سالم را بوجود بیاورد.این معیارها همیشه درنظرگرفته می شود.
عواملیکه درمزرعه بالای جوانه زدن تاثیردارد
جوانه زدن درمزرعه به ندرت درشرایط مساعد انجام میشود.معمولاً این عمل با حرارت کم زمین،مقدارآب کم وحی درزمین رسی یا
Clay با کمبود اکسیجن نیز روبرومی شود.علاوه برآن حمله قارچ ها ،بکتریا ودیگر آفات نیز درمزرعه متصوراست.هرقدردانه هادرمزرعه دیرترجوانه بزنندبهمان نسبت بیشتردرمعرض خطرات متذکره قرارمی گیرند.وهم گاهی جوانه زدن درمزرعه دراثرموجودیت گیاهان هرزه کمترمی شوداین حالت را هم درمزرعه بزرگ وهم درقطعه زمین ازمزرعه  ونیزدرزمان های مختلف کشت می توان مشاهده کردآنچه که درمزرعه حقیقاً بالای تخم اثرمی گذارد .درآزمایش گاه ویادرلابراتوارنمی توان پیش بینی نمود.فقط دراینجامیتوان یاداورشد تخم های که قدرت حیاتی بیشتردارنددرمقابل شرایط نامساعدموجوددرمزرعه نسبت به تخمهای که دارای قدرت حیاتی کم تراند مقاوم اند.
اغلب قدرت جوانه زدن راهمان قدرت حیاتی تخم رامی دانندکه معمولاً منطقی نمی باشدقدرت جوانه زدن یا قدرت نامیه عبارت ازشگافتن پوست تخم درشرایط مساعد بودن حرارت رطوبت اکسیجن می باشد.
روش آزمایش جوانه زدن درمزرعه :
دراین روش طبق نظریه
HILTNER دانه هارابروی ریگ مربوط درظرفی درمزرعه قرارداده وروی آنرا هم توسط یک طبقه ریگ می پوشانند.بعد ازمدتی دانه ها جوانه زده ازطبقه ریگ خارجی می گردند..بعد ازشمارش فیصدی جوانه زدن قدرت جوانه زدن تعین گردیده مرحله نموی ساقه یا ظاهرشدن PLUMULE آغازمی یابد بعداًبه اساس ظاهرشدن ساقه مرحله جوانه زدن خاتمه می یابد.صحت وسلامتی تخم وجوانه ها:سلامتی تخم ها همیشه درآزمایشگاه ومراکز تحقیقاتی با نتیجه خوبی روبرنمی باشد چراکه کاربسیارزیادی را ایجاب می نماید.  عوامل آلوده کننده که امراض گوناگون راباعث می شود کنترول گردد.برای تکثیرنیزازتخم های ضدعفونی شده وسالم استفاده شود.نباتات آلوده به امراض نیزدورگردد.هرگاه درین رابط امکان ازبین بردن امراض ویروسی وجود نداشته باشد حتی الامکان ازعوامل انتقال امراض قارچی جلوگیری نموده هرقدرسپورهای قارچها بیشترباشد بهمان اندازه دانه ها وجنین دانه ها به این سپورها آلوده می گردد.دردانه های الوده عامل امراض بعدازچسپیدن به میوه ازطریق پوست داخل دانه شده بعداً به جنین رسیده وداخل نبات به رشد خود ادامه میدهد.آلوده گی جنینی سپورهابعدازنشستن برروی stigma خودرا به تخمدان می رساننددرجنین یا نطفه این عامل مرض ازآغاز مرحله جوانه زدن بانبات یکجا رشد کرده درهنگام خوشه کشیدن به عوض دانه کیسه سپورها را تولید می نماید مثال آنرا میتوان درسیاه قاق گندم وجو مشاهده کرد.آلوده گی های تخم را که قارچها درهنگام جوانه زدن رشته های hyphae های خودرا داخل تخم میسازند میتوان با ضد عفونی نمودن تخم جلوگیری نمودوآلوده گی های جنین را میتوان با مواد زهری سیستماتیک ازبین برد.وزن هرازدانه:
وزن هزاردانه عبارت ازوزن یک هزارتخم خالص وخشک درهوای عادی ازیک کتله تخم را گویند.هرگاه اگرازوزن دانه کاملاً خشک صحت شودبه این معنی است که دانه ها بدون رطوبت یعنی صد فیصد خشک می باشد که هردوبه گرام ارایه میگردند.وزن هزاردانه درانواع نباتات ازهمدیگرفرق می کند مقدارآب دانه به تآمین آب برای نبات درمرحله تشکیل دانه بستگی داردوهم درتخم های نباتات محلی یا اصلاح ناشده دروزن هزاردانه اختلافات زیادی دیده می شود ولی معمولاً وزن هزاردانه
tetraploid ها نسبت به diploid ها بیشتراست وزن هزاردانه درانواع مختلف یک ورایتی تعین کننده قدرت حیاتی تخم ها نمی باشند. هرقدروزن هزاردانه یک نوع زیادباشدنمایانگرآن است که نبات درزمان رسیدن دانه توانسته است مواد غذایی بیشتررا ذخیره نمایددرضمن وزن هزاردانه به بزرگی دانه وساثرعوامل مانندطول ،عرض،قطردانه نیز بستگی داردهرقدردانه ها بزرگتروموادغذای ذخیروی بیشترباشد بهمان اندازه قدرت حیاتی بیشترمیداشته باشدزیرا نباتی که ازدانه های بزرگ بمیان آمده زمستان گذرانی را نسبت به نباتی که ازدانه های خورد بمیان آمده است خوب تر انجام داده اند ریشه ،وساقه های قوی را بارآورده اززمین مواد غذایی ضروری را بیشترجذب کرده وعمل ترکیب ضیایی رابیشترانجام میدهد.بناً دانه های کلان که ماده خشک نسبت به تخم های خوردبیشتردارند قدرت حیاتی نیز بیشترمیداشته باشد.
Purity &uniformity خالص بودن ویکنواخت وهمشکل بودن تخم ها:هرگاه یکنواختی وشباهت تخم ها( مخلوط ازتخم های مختلف) باشدوخالصیت تخم های ناخالص راکه دراثرگرده افشانی دورگه شده اند درمراکزکنترول آزمایش خالص بودن تخم ها تعین کردن مشکل است. بخاطریکه مارفولوژی دانه هادرقسمت های مختلف  یک seed lot که ازیکنوع باشد چندانی تفاوتی ندارد ولیکن یامگر دریکنوع تخم تفاوت های که دراثرگرده افشانی خارجی بوجود آمده اند اثرنا خالص بودن وغیریکنواخت یا مشابه نبودن را درقسمت های نمویی نبات مشاهد کرده می توانیم که به کنترول وشناسائی تخم ها کمک می کند مراکزکنترول تخم با هماهنگی با بورد علمی تعین می نمایند که درکدام مرحله ای ازبرنامه پلان تزویجی وتکثیری شباهت یکنواختی قسمت های نمویی نباتات قابل امتحان می باشد هرگاه قسمت های امتحان شده درمراحل برنامه یا پلان ترویجی چندسال یکنواخت ومشا به نباشد با نظرکمیسیون اداره کنترول تخم ها باید پلان تزویجی و تکثیردیگری پیشنهادگردد.مثلاً هرگاه بین ورایتی افغان 14یا مکسیپک دانه های دیگرورایتی ها کمی مخلوط باشد شناسائی آن ازنگاه مارفالوژی تخم بسیار مشکل است خصوصاً آنهائیکه دراثرگرده افشانی دورگه شده باشد ولی وقتیکه تخم کشت گرددبعدازبوجود آوردن برگ وساقه گندم ازروی شباهت های مارفالوژیکی آن میتوان تخم های هرورایتی راتشخیص تفکیک وتعین نمود.برعلاوه آن ذریعه روش معامله نمودن تخم غله جات با فینول ها نیزمیتوان تشخیص کردتعین یکنواختی درغله جات مثل گندم ،یولاف وجوازطریق عکس العمل رنگ گیری پوست دانه گندم------------  وقاعده دانه هم رنگ بخود میگیرد.دریک نوع رنگ گیری حالت خاص نداردولی رنگ های انها بسیارنزدیک اند.مراحل مختلف رسیدن دانه یامرحله پخته گی دانه ها:
درغله جات مرحله شیــری دانه که دانه ها 50% رطوبت ومرحــله موم مانـنـد
      25 ــ 35 % رطوبت ومرحله رسیدن یا پخته شدن کامل 20 ــ 25 % رطوبت ودانه های سخت 15 ــ 22 % رطوبت میداشته باشد. درغله جات وقتیکه دانه های آن با اعضای گل وخوشه خوب چسپیده باشد برداشت میگردد. درمراحل پخته شدن هرگاه دراثرعوامل محیطی نامناسب عملیه برداشت به تعویق بافتد نباتات که یا ورایتی های که امکان ریختن یا تکیدن دانه درآن موجودباشد باید قبل از رسیدن مرحله کامل نیز درووبرداشت گردد.درکارتهیه وتکثیرتخم ها بهترین زمان برداشت وقتی است که تخم ها ازجهت مارفولوژی وتکنالوژی رسیده باشد.مرحله رسیدن مارفولوژیکی دانه هازمانی است که دانه ها کاملآ بزرگ شده باشد درین مرحله برعلاوه اینکه جنین رشد نموده مواد غذایی ذخیره میگردد.درین مرحله ( رسیدن مارفولوژیکی )رطوبت دانه ها 50 ــ 70 % میرسد.درمرحله رسیدن فیزیولوژیکی دانه ها دارای قوه نامیه بوده که رطوبت آنها 45 ــ 66 % میرسددررسیدن تکنالوژیکی بدان معنی است که دانه ها درین مرحله قابل برداشت ودرو بوده مقداررطوبت درین مرحله درانواع مختلف نباتات متفاوت است وبنام مرحله رسیدن کامل نیز معروف است. روش های تعین زمان برداشت:
برای تعین زمان برداشت روش های مختلف وجوددارد که ذیلا ازآن نام میبریم:
1 ) امتحان بوسیله ناخن:
چسپیده باشد روش کارآن طوری است که جهت تعین مرحله شیری ومرحله موم مانند ومرحله پخته کامل دانه ها ویا گذشتن ازمرحله پخته شدن کامل دانه ها بین ناخن های شصت گذاشته فشارداده میشود. این روش برای تعین مراحل مختلف به اشخاص با تجربه ضرورت داشته وهم نباتات مختلف درامرحل مختلف میرسند کاری زیادی را ایجاب مینماید.
2 ) روش تکامل وزن هزاردانه مرطوب:
این روش دقیق ترازروش قبلی است میتوان مقدارذخیره مواد را دردانه تعین نمود روش کارآن طوری است که هفت روز بعدازگل دهی یا ریختن گل روزانه تخم هارا ازخوشه جمع نموده وزن هزاردانه را تعین میکنند این عمل تازمانی ادامه میابد که وزن تخم ها روبه کاهش شود جهت دقت بیشتربهتراست روزانه وزنها یادداشت درگراف روی منحنی نشان داده شود تامرحله کامل ذخیره مواد غذایی ومرحله شروع ازدست دادن رطوبت دانه معلوم گردد مشکل این روش ازدست دادن رطوبت دانه درهنگام آزمایش است. البته تغیررطوبت هوا نیزدرروزهای آزمایش بالای وزن هزاردانه تآثیردارد.
3 ) روش تشخیص ازطریق وزن هزاردانه خشک:
پیش بردکاراین روش طوری است که 4
x 100  یا 200  عدد تخم را برای مدت 90 دقیقه یا یک ونیم ساعت در 130 سانتی گرید قرارداده شود سپس وزن هزار دانه را تعین می نمایم در این روش پرابلم از دست رفتن رطوبت وجود ندارد.4 ) روش رنگ آمیزی باماده Eosin (ماده رنگی قرمز):
خوشه غله جات بانزدیک شدن شان به مرحله پختگی آب کمتررا جذب می نماید درین روش ابتدآ خوشه قطع شده دریک محلول یک فیصده
Eosin 1% که ترکیب آن یک گرام سودیم درلیترماده رقیق  Eosin میباشد برای مدت 24 ساعت قرارداده میشود. دراین حالت هرقدرخوشه وساقه رنگ کمتررا بخود بگیرد به همان اندازه نمایانگرآن است که تخم ها به مرحله پخته شدن نزدیک ترشده میروند. این هم قابل تذکراست خوشه بعدازقطع شدن بدون تلف شدن وقت به محلول فروبرده میشود این طریقه توسط Schicblich آلمانی درسال 1973 تجربه وآماده شده است. برای شناسایی وتعین مرحله های پختگی برای نباتات مختلف ستون های رنگی مخصوص برای هرنبات مشخص شده است.درآزمایشگاه جهت تطبیق ومقایسه مورد استفاده قرارمیگیرد.5 ) تعین رطوبت دانه :
ازطریق تعین رطوبت دانه زمان برداشت ومرحله رسیدگی کامل را طوری مطمئن میتوان تعین کرد. رطوبت دانه بستگی کامل به مرحله پختگی دارد. نمونه های تحت آزمایش همیشه دربوتل های شیشه یی که هوا درآن داخل نشوند قرارمیدهند مقدارآن 4
x10gr گرام دانه بوده تحت آزمایش قرارمیگیرد.
Dormancy یا Regulation germination  Dormancy : عبارت ازتنظیم جوانه زدن است. تخمها دربسیاری حالات وقتیکه ازنبات جدا میشوند یک حالت سکون وبی حرکت را به خود اختیار میکند. درحالت سکون تخم ها صرف به درجه حرارت محیط مواجه ند. یا به عباره دیگر تخمها بعدازاینکه ازنبات جداشوند یک حالت استراحت وبی حرکت ابتدایی را ازخود نشان میدهد. آنرا دوره استراحت ابتدایی یا Primary  dormancy  یاد میکند. Primary dormancy:
 عبارت ازحالت است که تخمها باوجود مساعد بودن شرایط مناسب محیطی ازقبیل مهیا بودن آب ، حرارت ، وکاربن دای اکساید جوانه نمی زنند. این حالت تنها ممانعت کننده فوری جوانه زدن نبوده بلکه تنظیم کننده وقت وشرایط جوانه زدن میباشد. درطبیعت انواع مختلف ( P . D ) برای ادامه دوران حیات با تیظیم وقت جوانه زدن خاصتآ برای دوران حیات فصلی یکساله به مشاهده میرسد.
Secondary Dormancy:
 یکی ازمیکانیزم حیات رجعی است. دراثرشرایط نامناسب جوی تحمیل شده جوانه زدن رابه تاخیرمی اندازد. داشتن معلومات راجع به خصوصیات ایکولوژیکی وخواص طبیعی یک نوع Spp درتشخیص وتعین عوامل برای تشویق جوانه زدن کمک می رساند. درزراعت درنتیجه بومی شدن ویا محلی شدن تخم ها ی تکثیرشده کلتیور(Cultivar ) بسیاری ازنباتات ازقبیل غله جات وسبزیجات طورعمده غیرقابل تردید وطورمطمئن برای P D کامل جهت جلوگیری ازجوانه زدن فوری تخمهای خام وتازه برداشت شده اتخاب شدند. ولی برای تکثیرکدام پرابلم جدی تلقی نمیگردد. دوره استراحت تخم ها فعالت های ذخیره کردن انتقال  وجمع آوری را اسانترسهل ترمیسازد. بعدازپخته شدن یا خشک کردن ، ذخیره کردن دیگرعملیات ضرریه طور نورمال وعادی در بسیاری ازتخمهای نباتات مزروعی ، سبزیجات وگلها تغیرات رونما میگردد. هروقتیکه تخم ها  تابع شرایط مناسب جوانه زدن گردند جریان جوانه زدن تخم ها آغاز می یابد. وقتیکه آزمایش ها به بالای تخمها ی خام برداشته شده صورت گیرد امکان بروز مشکلات وجوددارد. بخاطریکه تخم بسیاری ازانواع نباتات را برای حرارت بلند وشرایط تنویر که به دوره استراحت تخم ها ارتباط میگیرد.بسیارحساس میباشد.بسیاری ازتخم  گیاهای هرزه درخاک دیرپا بوده دراثریکی ازدوره های استراحت P D و S D  درخاک Seed bank  را تهیه میدارد.
درخاک بصورت بسیار وسیع تخم گیاهان هرزه ،جوانه زده ودرصورت چپه شدن زمین مشکلات عملی را درقوریه ها درتکثیر بسیاری ازدرختان وبته ها ذریعه تخم بارمی آورد. برای ازمیان برداشتن دوره استراحت وسائل بخصوص ضرورت است وآماده شدن همین ضروریات برای فراهم شدن جوانه زدن لازمی است.
انواع دوره استراحت تخم ها Kind of seed dormancy
تکثیرکنندگان نباتات مزروعی طوری وسیع موضوع عامل تآخیر جوانه زدن راتصدیق وشناسایی کرده اند. برای بکاربرد اصطلاحات درست به اقسام مختلف دوره استراحت تخم درجریان عملیات برداشت وقبل ازجوانه زدن آموخته اند. ودرنتائیج آزمایشات وقضاوت ها انواع مختلف آنرا کشف در زمینه ابرازنظرنموده اند. برای دریافت یک اصطلاح باواژه مناسب واحد ومشترک برای تعریف علمی به هریک ازدوره استراحت سعی زیاد به خرچ داده شده است. طورمثال سیستم های ابتدایی تعین D دارمنسی ذریعه Crocker درسال 1916 فورمول بندی شده . طوری اساسی هفت نوع عامل راکه دوره استراحت رامی شکناند تشریح نموده اند. بعداًNikolaeva  یک سیستم اساسی تعین دوره استراحت رابالای کنترول فیزولوژیکی دوره استراحت تشریح نموده است. Atwater نشان داده است خصوصیات مارفولوژیکی شامل فارفولوژی فامییل های تکسانومیکی نباتات ، مارفولوژی تخم ومارفولوژی ساختمانهایکه تخم را می پوشاند درمجموع خصوصیات کتگوری های دوره استراحت را تشکیل میدهد خصوصآ درآزمایش های حساس تخم ها این خواص ها برجسته ترمیگیردد. درین اواخرترمینالوژی عمومی برای دوره استراحت پیشنهاد شده عبارت اند از:
1-
Ecodormancy   2- Para dormancy  3- Endo dormancy  میباشد.
دوره استراحت که تابع شرایط محیطی یا جوی میباشد اصطلاح
Ecodormancy ودوره استراحت که تابع شرایط فیزیکی ، علایم بیوفیزیکی که ازعوامل خارجی ناشی شده باشد ساختمان های تخم را متآثر ساخته باشد اصطلاح Para dormancy  بکاربرده شده است.وهرگاه فکتورهای داخلی فیزیکی که ساختمان های داخل تخم را متآ ثرساخته اند اصطلاح  Endo dormancy  راقبول کرده اند.
برعلاوه آن قراربکاربرد سیستم های
Crocker  و Nicolaevaکتگوری های عمده دوره استراحت یا Dormancy عبارت انداز:
1.
Exogenous dormancy   
2.
Endogenous dormancy 
3.
Double  dormancy        
که هرسه آن شامل
Primary dormancy  میباشد ودیگرآنSecondary dormancy  است.
:
Exogenous dormancy
فکتورهایکه قسمت بیرونی جنین رامتآ ثرمیسازد شامل انساج سخت تخم ومیوه ها بوده عبارت ازقسمت های
Seed coat وPeri carp میباشد ویا قسمت های که مقاومت میخانیکی رابه Radical وEndosperm می بخشد.
:
Endogenous dormancy
به دوره استراحت اطلاق میگردد که فکتورها درداخل خود جنین را متآ ثرمیسازد.
:
Double dormancy
یک ترکیب ازهردونوع استراحت هم
Exodormancy  وهم Endodormancy میباشد. این عوامل دوره استراحت یکی پی دیگری تآ ثیرخودرا ازدست داده به تخم اجازه جوانه زدن را میدهد. فکتورهای این سه دوره استراحت درمجموع مثال خوب Primary dormancy است و Secondary dormancy درتخم های خاص رخ میدهد که شرایط جوی برای تخم اجازه جوانه زدن را نمیدهد که دوره استراحت رابه تخم تحمیل میکند که این تخم ها قبلآ درحال استراحت نبوده اند. Exodormancy اطراف جنین راانساج احاطه میکند که عمل جوانه زدن را به عوامل ذیل مواجه میسازد:
1.گرفتن آب را ممانعت میکند.
2.ممانعت های میخا نیکی رابرای جنین بارمی آورد درنتیجه ازنموووسعت ردیکل جلوگیری مینماید.
3.تبادله گازات را تغیرمیدهد.
4.قدرت دورکردن موانع را درجنین ازبین میبرد برعکس موانع جنین را روی جنین زیاد میسازد.
Physical Dormancy or Seed coat dormancy
دوره استراحت فیزیکی
عوامل این دوره استراحت با تغیرپوش محافظوی تخم ابتداغشای بیرونی Integument رامتآ ثرمیسازد که درهنگام پخته شدن وDehydration یاباختن رطوبت سخت ، رشته مانند ویا دارای ماده لزجی یا لعاب دارمیگردد.برعلاوه آن غشاهای میوه جات گوشتی بعدازخشک شدن جز پوش محافظوی تخم می گرددودربعضی ازمیوه جات drupe وگوشتی مانند زیتون وPrunus spp (انواع خسته باب که میزوکارپ بعضی آن خورده نمیشود مانند چارمغزوبادام ومیزوکارپ بعضی ازانها خورده میشودمانند شفتالو وزردآلو) دارای غشای سخت وسنگی میباشد مانند ایندوکارپ ودربعضی ازمیوه جات مانند دانه های غله جات ،گراس ها وAchene’s یا میوه جات خشک وساده یک تخم غیرمفتوح درین شامل است. وتخم صرف دریک نقطه به دیوارتخمدان چسپیده میباشد مانند لوبیاوفاصولیه شامل Achene’sمیباشد.  غشای محافظوی بشکل رشته یا پیوسته با تخم درمی آید.
دربسیاری فامیل های ازنباتات مختلف مانند خاندان لیگیوم ها یا
Leguminosae پوس محافظوی بیرنی تخم سخت وچوب شده وغیرقابل نفوذ به آب میباشد حجرات Integument بیرون تخم با ترتیب مجدد پیوسته شده یا تراکم ماده Suberin به پوش سخت خارجی Cutin انکشاف میابد.واین حجرات بنام Macroscleried cell یا حجرات زیاد باهم بافت شده یا حجرات نهایت سخت شده یادمیکند. فیزیکال دارمنسی ذریعه پوش محافظوی تخم ها بارآمده که برای آب غیرقابل نفوذ میباشد این نوع دوره استراحت تخم های خشک را برای چندین سال حتی درحرارت گرم ترزنده نگهداشته میتواند.دوره استراحت فیزیکی یک خاصیت ذاتی وجنیتیکی فامیل های مشخص نباتی مانند: Leguminosae  یا Fabaceae و Graminaceae  یا Poaceae  ، Malvaceae وغیره .
دربین نباتات مزروعی لیگیوم های علوفه یی مانند رشقه وبشدرلیگیوم های خشبی یا چوبی مانند عکاسی دارای تخم سخت تراند سخت بودن تخم را شرایط محیطی مانند خشکی درهنگام پخته شدن وشرایط محیطی دراثنای ذخیره تخم باعث شده میتواند خشک کردن به درجه حرارت بلندتردرهنگام پخته شدن سختی تخم را بیشترمیسازد.برداشت تخم ها درچنین حالات اگرکمی خام ترصورت گیرد ازسختی بیشترازحد میکاهد.
دوره استراحت میخانیکی Mechanical dormancy
بعضی ساختمانهای محافظوی تخم ها مانند پوش چارمغز خسته میوه جات سنگی وخسته زیتون برای بیرون آمدن جنین درحال استراحت بسیارمانع قوی است آب را جذب می نماید. آب به ماده سختی نفوذ کرده طبقات بازشونده را یکجا نگهمیدارد مثال آن میتوان ازچارمغزنام برد. نرم شدن ابتدا ذریعه فعالیت های مایکروارگانیزم خاک صورت گرفته درحرارت گرم به پیش میرود.دربعضی ازانواع نطفه یا جنین ازپوش تخم کشیده میشودونطفه طورنورمال جوانه میزند دراین تخم پوش تخم یگانه مانع برای جوانه زدن میباشد قدرت فیزیکی
Endosperm وپوش تخم که مانع جوانه زدن میشوند میتوان درنباتات علفی انند کاهو ومرچ مشاهده کرد دوره استراحت درین نوع تخم ها ذریعه ضعیف ساختن پوش تخم وتقویه نموی نطفه ها میتواند برطرف گردد. درین عملیه ذریعه تسریع فعالیت انزایم ها دردیوار حجروی وتکمیل انزایم ها درEndosperm عملی میگردد.